125 agn Raiffeisen Tla Val Badia

La storia dla Raiffeisen tla Val Badia pëia ia tl ann 1889 olache al é gnü istituì a Rina la pröma Cassa Raiffeisen de Südtirol sön iniziativa dl curat Ojöp Dasser da Peraforada.

L’idea scëmpla dl auto-aiüt promoiüda da Friedrich Wilhelm Raiffeisen tres la cooperaziun â le fin de superè la meseria tl spirit de solidarité y rové insciö al progrès sozial y economich a bëgn de düc', pian ia dal dit  „düc' por un, un por düc'. 

Ojöp Dasser ê en prou plëgn de iniziatives nöies che ciarâ dër inant tl tëmp y insciö él gnü a s‘l dé che ai 29 d’agost dl 1889 é gnüda metüda sö la cassa Raiffeisen da Rina tla ostarìa dl Cargà. De setëmber vëgnel tignì tla calonia a Rina la pröma reunin dla cassa y ai 9 d‘otober 1889 él gnü registrè la cassa Raiffeisen da Rina sciöche pröma cassa Raiffeisen te nosta provinzia.

Schöche pröm presidënt él  gnü lité Ojep Vantsch, paur da Runch. La sënta dla cassa ê la calonia che ê daverta la domënia danmisdé dales 10 inant. An â metü man cun 20 mëmbri y an ê rová a 50. La cassa â bindebo de movimën? y jô bun inant, ara ê ince de indicaziun por les atres casses dla provinzia gnüdes costituides dedo.  La cassa à laurè 54 agn alalungia por le bëgn dl paisc y man man é gnüdes pormez ince d’atres casses, pian ia da chëra da Antermëia l’ann 1890.

L’ann 1891  nascel la cassa Raiffeisen de La Plì-Al Plan cun sënta a La Plì. Le pröm presidënt ê Jep Trebo de Bolser. L’ inciaria de cassier y scrivan ê gnüda suratuta da Jepele Frontull.  Le medemo dé co chëra da La Plì-Al Plan, ma val’ora plü tert,  vëgnel ince portada ite a Balsan la cassa Raiffeisen da La Val, presidënt ê Martin Frenes y cassier ê G. Vinatzer co ê maester a La Val. Deache les casses funziona indertöra y ai paurs ti butara por mët ia scioldi che porta spo fic' a ince chi de Badia metü sö la cassa te so paisc tl medemo ann. Preisidënt ê le curat Micurà Sottara y cassier le master Pire Vittur.

I ploans o i maestri surantolo tres indo le compit de cassier dles casses.

L’ann 1893 nascel la cassa Raiffeisen Ladinia sön iniziativa dl curat Don Bepo. I ploans da Corvara y Calfosch ê füch y flama por la cassa, un fajô le cassier y l’ater fajô pert dl consëi.  Sepl Declara sen. de Michìl é ste le pröm presidënt.  La cassa à dagnora albü la sënta a Calfosch, pormò do la fujiun é Corvara deventè zënter dla Raiffeisen de döta la valada olach’al é ince la direziun.

Le degan en ponsiun Ujöp Pitscheider à tut la iniziativa da mëte sö la cassa a Lungiarü l’ann 1903. Al é stè de gran dificoltês y de merz dl 1937 era gnüda licuidada.

A San Martin é la cassa impormò gnüda metüda sö do la pröma vera l’ann 1922 cun le maester  Tone Gasser presidënt y Pire Vantsch pröm cassier.

Les banches funzionâ bun y la jënt ê contënta.  I paurs s’imprestâ  scioldi da cumprè armënc', da dortorè sö la majun, dainré da fa sö valch de nü. La cassa instëssa ti imprestâ a jënt massaries y mascinns da paur por na picia soma. Plü tert imprestara ince fora scioldi da fà sö ciases da tó foresc'. Gonot â les casses ince en magazinn dla roba: la cassa cumprâ ite cotan de roba por i mëmbri: zücher, riji, cafè, jafa. An ciara da se daidè un cun l’ater y rové spo al begnëster por düc'.  

 

Le banches dla Val Badia metö ince sciodite d’atrs banches y al é ste de gran imprestades de scioldi por la vera (Kriegsanleihe).  Le gran patriotism da laôta ti a costè a nosta jënt tröc' de sü sparagns y tröc' é rovà a chësta moda tla meseria. Tartan les veres a les casses pordü tröpes de sües deponüdes. Por gauja dla vera, dl opziun, dl rejim fascist y dla crisa economica à les casses passè de ri tëmps y chëres da Rina, La Plì-Al Plan, Lungiarü y Antermëia é gnüdes licuidades.  Do la vera era jüda söpert  y al a metü man da crësce le turism y le bëgnester tla valada.  

En vare dezisif é stada la fujiun dl ann 1972, olache la cassa Ladinia, Badia, La Val y San Martin, se a metü adöm por tignì bot y afrontè damì la concorënza.  Le consëi d’aministraziun vëgn formè da 11 porsones . Vigni comun olach’al é na portina, messâ ester rapresentè da 2 aconsiadus. Sciöche presidënt é gnü lite Alfons Pezzei, che le fej cun dediziun ince ciamò aldedaincö.  

Dl 1973 vëgnel daurì a Corvara na portina tla ciasa Edith y tla ciasa Juve na portina da ingiamié. Dal 1977 é chësta ciasa gnüda cumprada, trata jö y fata sö da nü; ai 30 d’aurì dal 1978 era gnüda inaugurada y dal 1984 modernisada daite; ince la portina da engiamié é rovada te chësta ciasa. Spo suns rovà al ampliamënt dl ann passè che podun encö inauguré.  

La cassa Raiffeisen se a porvè da laorè tres damì y s’à slarié  fora ince tea tri paîsc, man man é rovades pormez la portina d’Al Plan (1976), chëra de Reba (1991), da La Ila (1992) y inultima chëra de Pidrô l’ann 1993. En valgönes portines é spo gnüdes ampliades o a ciafè na ciasa nöia te chisc ultimi agn.

Por jì bun inant mëss la cassa tres ciarè da se perfezionè y da odëi danfora, da se  istruì y da ester ajornada söl ciamp finanziar.

Insciö ciafa vigni portina n terminal dl 1983 y an ti sorandëia ince le sorvisc de val tesoreria, pian ia da chëra por la direziun dla scora elementara dal 1977.

I prinzips de solidarité/sussidiarité de F.W. Raiffeisen vél incö tanbëgn co en laota, ma cun le tigní adöm y le se daidé un cun l’ater él ste meso da arjunje le bëgnester te nosta valada. Tl esecuziun de süa ativité se tëgn la banca ai prinzips cooperatifs dla reziprozité zënza fins de speculaziun. So fin é chël de favorì i mëmbri y la comunité locala ti afars bancars y tles prestaziuns bancares de sorvisc, de miorè sües condiziuns morales, culturales y economiches y de promöie le svilup dla cooperativité y l'educaziun al sparagn y ala previdënza.

Nosta banca é liada al post y laora prevalentemënter cun i mëmbri pur promöie la comunité locala y fornì credic' pur l’economia locala crean ensciö bëgnester y ütl.

La cassa Raiffeisen é dagnora daverta ai bujëgns dles uniuns y istituziuns,  vigni ann n’èl  engöm che ciafa contribu?  y sponsorisaziuns, basta ponsè ales scores, uniuns dl sport, stödafüch, musighes, yii.

Sce an confrontëia le retrat dal valada da laota cun chël da encö, spo odunse tler ci früc' che la colauraziun y la forza de comunité à portè te chësc tëmp. Döt chësc ne foss bunamënter nia stè meso, sce al ne foss laota nia gnü metü sö la cassa Raiffeisen y sce nüsc vedli  n’ess laurè un gran spirit de solidarité y de altruism por le bëgn de so paisc y dal comunité.

Do 125 agn de buna colaboraziun él gnü le momënt de festejé, de recorè y punsè dô che chësc é ma ste meso deache an à tigní adöm y se à daidé fora, alado dl moto „düc' por un, un por düc'“.